Katarzyna Płuska

Wybór ścieżki edukacyjno-zawodowej to dla ucznia decyzja ważna i niełatwa, bo wymagająca znajomości swoich potrzeb, wartości i priorytetów. Dlatego tak cenne są pomocne w dokonaniu wyboru narzędzia edukacyjne. Pozwalają uczniom uporządkować myśli, dookreślić niektóre niejasne kwestie, a także wyrazić to, czego nie byli w stanie opisać słowami. Jednym z takich narzędzi jest technika Q-sort.   Z artykułu dowiesz się m.in.: Na czym polega technika Q-sort i dlaczego nie jest testem? Jak Q-sort pomaga uczniom odkryć własne wartości i priorytety zawodowe? W jaki sposób zastosować Q-sort w praktyce szkolnej bez specjalnych narzędzi? Jak przygotować zestaw twierdzeń i matrycę do ćwiczenia Q-sort? Dlaczego technika Q-sort sprawdza się w doradztwie zawodowym bardziej niż tradycyjne rozmowy?

Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas IV–VI: uczeń opowiada o swoich planach edukacyjno-zawodowych; załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Cel główny: rozwijanie umiejętności opowiadania o sobie w kontekście przyszłości edukacyjno-zawodowej z wykorzystaniem wyobraźni, obserwacji siebie i narracji osobistej. Cele szczegółowe, uczeń: rozpoznaje pierwsze sygnały własnych predyspozycji i zainteresowań, łączy swoje cechy z wyobrażeniami o dorosłym życiu, ćwiczy wypowiadanie się o sobie z pomocą obrazów i pytań pomocniczych. Metody pracy: praca indywidualna i na tle grupy, rozmowa kierowana, analiza opowiadania, miniwykład, autoprezentacja. Środki dydaktyczne: miękka piłka, Opowiadanie „Karolina i opowieść o mnie” (załącznik nr 1), Co lubię, co potrafię? (załącznik nr 2) – dla każdego ucznia. Przewidywany czas realizacji: 45 min.

Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla uczniów szkół ponadpodstawowych oraz określa obszary do rozwoju edukacyjno-zawodowego i osobistego: uczeń określa własny system wartości, w tym wartości związanych z pracą i etyką zawodową; załącznik nr 4, 5 i 6 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Scenariusz zajęć dla uczniów szkół ponadpodstawowych Cel główny: rozwijanie świadomości uczniów na temat higieny cyfrowej i wpływu korzystania z technologii na ich codzienne funkcjonowanie. Cele szczegółowe: Uczeń: rozpoznaje własne nawyki cyfrowe i ich konsekwencje, ocenia swój styl korzystania z urządzeń elektronicznych, rozwija umiejętność autorefleksji i formułowania wniosków, wskazuje konkretne działania wspierające równowagę online-offline, potrafi współpracować w grupie i argumentować swoje stanowisko. Metody pracy: praca indywidualna, miniwykład, praca w grupach, rozmowa kierowana w grupach,  metoda projektowa (krótkoterminowa). Środki dydaktyczne: „Samoocena: Ja i internet” (załącznik nr 1) – dla każdego ucznia, „Pytania do pracy w grupach” (załącznik nr 2) – dla każdej grupy, kartki A3, kolorowe mazaki – dla każdej grupy. Przewidywany czas realizacji: 45 min.

Technologia jest dziś obecna w życiu młodzieży niemal bez przerwy. Dla wielu uczniów ekran smartfona to pierwsza rzecz, którą widzą po przebudzeniu, i ostatnia, z którą zasypiają. Internet stał się przestrzenią, w której nie tylko zdobywają informacje i kontaktują się z rówieśnikami, lecz także szukają rozrywki, wsparcia emocjonalnego i ucieczki od codziennego napięcia. Jednak gdy przeciętny nastolatek spędza w sieci już ponad pięć godzin dziennie w dni powszednie, a w weekendy nawet więcej, trudno mówić o zdrowej równowadze. W tym kontekście higiena cyfrowa przestaje być dodatkiem do edukacji, a wręcz staje się koniecznością. Warto więc zastanowić się, jak mądrze i praktycznie prowadzić ten temat na lekcjach, także doradztwa zawodowego, i zajęciach wychowawczych. Z artykułu dowiesz się: Jakie są najnowsze wyniki badań na temat czasu korzystania z urządzeń ekranowych i uzależnienia wśród młodzieży? Jak tworzyć z uczniami zasady higieny cyfrowej? W jakiej formie uczyć zasad bezpiecznego używania urządzeń cyfrowych? Dlaczego doradca zawodowy powinien przekazywać treści na temat dbania o higienę cyfrową, w tym uzależnienia od używania urządzeń ekranowych, kontrolowania czasu online?

Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas VII–VIII: uczeń planuje ścieżkę edukacyjno-zawodową, uwzględniając konsekwencje podjętych wyborów; załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Cel główny: rozwijanie umiejętności świadomego podejmowania decyzji oraz poznanie metody drzewka decyzyjnego jako narzędzia porządkującego myślenie. Cele szczegółowe , uczeń: rozumie, na czym polega proces podejmowania decyzji i z czego wynika jego trudność, potrafi przeanalizować możliwe rozwiązania, skutki oraz osobiste cele i wartości, poznaje metodę drzewka decyzyjnego i potrafi zastosować ją do realnych sytuacji, rozwija autorefleksję i świadomość własnych potrzeb przy podejmowaniu decyzji. Metody pracy: rozmowa kierowana, miniwykład z prezentacją slajdów, praca w parach na tle grupy, analiza sytuacji, praca indywidualna, prezentacja wyników. Środki dydaktyczne: tablica do zapisywania, prezentacja slajdów Drzewko decyzyjne. Jak podejmować dobre decyzje? [1], laptop, projektor, kartka A3 i długopis – dla każdej pary i dla każdego ucznia. Przewidywany czas realizacji: 45 min.

Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas VII–VIII: uczeń wskazuje wartości związane z pracą i etyką zawodową; załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Cel główny: zapoznanie uczniów z podstawowymi prawami pracownika oraz rozwijanie umiejętności rozpoznawania sytuacji, w których prawa te są przestrzegane lub łamane. Cele szczegółowe, uczeń: wie, czym jest stosunek pracy i jakie prawa przysługują pracownikowi, zna pojęcia: wynagrodzenie, urlop wypoczynkowy, urlop macierzyński, czas pracy, bhp, potrafi wskazać przykłady sytuacji łamania praw pracowniczych, rozpoznaje zachowania pracodawców zgodne i niezgodne z przepisami, rozwija świadomość swoich praw w miejscu pracy. Metody pracy: rozmowa kierowana, praca w parach, praca w grupach, analiza sytuacji. Środki dydaktyczne: Fakty o prawach pracownika (załącznik nr 1) – dla każdej pary, Sytuacje do analizy (załącznik nr 2), kartka lub zeszyt ucznia oraz długopis. Przewidywany czas realizacji: 45 min.

Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas VII–VIII: uczeń dokonuje syntezy przydatnych w planowaniu ścieżki edukacyjno-zawodowej informacji o sobie wynikających z autoanalizy, ocen innych osób oraz innych źródeł; załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Cel główny: wzmacnianie u uczniów poczucia sprawczości, pozytywnego nastawienia oraz umiejętności doceniania własnych sukcesów i postępów. Cele szczegółowe, uczeń: rozpoznaje i nazywa swoje sukcesy oraz mocne strony, rozumie, czym są afirmacje i jak działają, zna wpływ pozytywnego myślenia na emocje i działanie, potrafi stworzyć własną afirmację wspierającą w nauce lub działaniu, rozwija poczucie własnej wartości oraz wewnętrzne poczucie sprawczości, rozpoznaje i nazywa własne sukcesy, nawet drobne. Metody pracy: rozmowa kierowana, ćwiczenia indywidualne, praca w parach, praca w grupach. Środki dydaktyczne: kartka A5 i długopis – dla każdego ucznia, Myślenie: plus czy minus? (załącznik nr 1) – dla każdej pary, brystol A2 i kolorowe mazaki. Przewidywany czas realizacji: 45 min.

Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla uczniów szkół ponadpodstawowych: uczeń określa własny system wartości, w tym wartości związanych z pracą i etyką zawodową; załącznik nr 4, 5 i 6 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Scenariusz zajęć dla uczniów szkół ponadpodstawowych Cel główny: uczniowie poznają technikę Q-sort i wykorzystują ją do określenia, jakie wartości są dla nich istotne w przyszłej pracy zawodowej.  Cele szczegółowe: Uczeń: rozpoznaje wartości i potrzeby ważne przy wyborze zawodu, uczy się porządkowania wypowiedzi według osobistych kryteriów, podejmuje refleksję nad tym, co dla niego istotne w pracy, rozwija umiejętność argumentowania swoich wyborów, potrafi nazwać i przedyskutować różne podejścia do wartości zawodowych. Metody pracy: praca indywidualna, praca w parach, rozmowa kierowana z elementami burzy mózgów, praca indywidualna na tle grupy – prezentacja. Środki dydaktyczne: „Matryca Q-sort. Co jest dla mnie ważne w przyszłej pracy?” (załącznik nr 1) – dla każdego ucznia, „Zestaw 25 stwierdzeń dotyczących pracy zawodowej” (załącznik nr 2) – dla każdego ucznia. Przewidywany czas realizacji: 45 min.

Burza mózgów to jedno z tych narzędzi, które na stałe wpisało się w praktykę pracy z grupą, zarówno w edukacji, jak i poza nią. Kojarzy się głównie z głośną wymianą pomysłów, ale tak naprawdę może przybierać wiele różnych form – od dynamicznych, ustnych dyskusji, po ciche, uporządkowane metody pisemne. Każda z nich może być skuteczna, jeśli tylko zostanie odpowiednio dopasowana do rodzaju grupy i celu zajęć. Znajomość tych technik może znacząco ułatwić pracę nauczycielom doradcom zawodowym, a jednocześnie uatrakcyjnić zajęcia dla uczniów. Która z tych form sprawdzi się najlepiej na lekcji doradztwa zawodowego? Z artykułu dowiesz się m.in.: Jakie są najciekawsze formy burzy mózgów – ustne i pisemne – do wykorzystania w pracy z uczniami? Które techniki burzy mózgów najlepiej sprawdzają się w doradztwie zawodowym? Czym różni się klasyczna burza mózgów od cichego brainwritingu i metody karuzelowej? Jak dobrać odpowiednią formę burzy mózgów do typu grupy i celu zajęć? Dlaczego warto znać więcej niż jedną metodę burzy mózgów w edukacji?

Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas IV–VI: uczeń określa własne zainteresowania i uzdolnienia oraz kompetencje; załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Cel główny: odkrywanie własnego stylu uczenia się, uzdolnień i zainteresowań oraz zrozumienie, jak te cechy wpływają na sposób przyswajania wiedzy i rozwijania kompetencji. Cele szczegółowe:Uczeń: określa swoje zainteresowania, uzdolnienia i indywidualne preferencje dotyczące uczenia się, rozpoznaje sposoby pracy, które sprzyjają mu w zapamiętywaniu i rozumieniu nowych informacji, porównuje różne strategie uczenia się i ocenia ich skuteczność na własnym przykładzie, identyfikuje własne mocne strony oraz obszary do dalszego rozwoju, buduje świadomość własnego stylu uczenia się i potrafi go opisać. Metody pracy: praca indywidualna na tle grupy, praca w grupach, praca indywidualna, rozmowa kierowana, metoda plakatowa. Środki dydaktyczne: Hasła do ćwiczenia „Jak uczę się najlepiej?” (załącznik nr 1), Opis stacji (załącznik nr 2), kartki A4 lub A3, kredki, mazaki, blok papierów kolorowych – dla każdego ucznia. Przewidywany czas realizacji: 45 min.