Katarzyna Płuska

Burza mózgów to jedno z tych narzędzi, które na stałe wpisało się w praktykę pracy z grupą, zarówno w edukacji, jak i poza nią. Kojarzy się głównie z głośną wymianą pomysłów, ale tak naprawdę może przybierać wiele różnych form – od dynamicznych, ustnych dyskusji, po ciche, uporządkowane metody pisemne. Każda z nich może być skuteczna, jeśli tylko zostanie odpowiednio dopasowana do rodzaju grupy i celu zajęć. Znajomość tych technik może znacząco ułatwić pracę nauczycielom doradcom zawodowym, a jednocześnie uatrakcyjnić zajęcia dla uczniów. Która z tych form sprawdzi się najlepiej na lekcji doradztwa zawodowego? Z artykułu dowiesz się m.in.: Jakie są najciekawsze formy burzy mózgów – ustne i pisemne – do wykorzystania w pracy z uczniami? Które techniki burzy mózgów najlepiej sprawdzają się w doradztwie zawodowym? Czym różni się klasyczna burza mózgów od cichego brainwritingu i metody karuzelowej? Jak dobrać odpowiednią formę burzy mózgów do typu grupy i celu zajęć? Dlaczego warto znać więcej niż jedną metodę burzy mózgów w edukacji?

Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas IV–VI: uczeń określa własne zainteresowania i uzdolnienia oraz kompetencje; załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Cel główny: odkrywanie własnego stylu uczenia się, uzdolnień i zainteresowań oraz zrozumienie, jak te cechy wpływają na sposób przyswajania wiedzy i rozwijania kompetencji. Cele szczegółowe:Uczeń: określa swoje zainteresowania, uzdolnienia i indywidualne preferencje dotyczące uczenia się, rozpoznaje sposoby pracy, które sprzyjają mu w zapamiętywaniu i rozumieniu nowych informacji, porównuje różne strategie uczenia się i ocenia ich skuteczność na własnym przykładzie, identyfikuje własne mocne strony oraz obszary do dalszego rozwoju, buduje świadomość własnego stylu uczenia się i potrafi go opisać. Metody pracy: praca indywidualna na tle grupy, praca w grupach, praca indywidualna, rozmowa kierowana, metoda plakatowa. Środki dydaktyczne: Hasła do ćwiczenia „Jak uczę się najlepiej?” (załącznik nr 1), Opis stacji (załącznik nr 2), kartki A4 lub A3, kredki, mazaki, blok papierów kolorowych – dla każdego ucznia. Przewidywany czas realizacji: 45 min.

Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas IV–VI: uczeń wymienia różne grupy zawodów i podaje przykłady zawodów charakterystycznych dla poszczególnych grup, opisuje różne ścieżki ich uzyskiwania oraz podstawową specyfikę pracy w zawodach; załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Cel główny: przybliżenie uczniom specyfiki pracy księgowego oraz podstawowych pojęć związanych z finansami i obiegiem dokumentów w firmie; ukazanie różnorodnych grup zawodów i możliwych ścieżek dojściado nich. Cele szczegółowe: Uczeń: wyjaśnia, czym zajmuje się księgowy, rozróżnia różne grupy zawodów i podaje przykłady związane z branżą finansową, rozpoznaje dokumenty i narzędzia używane w pracy księgowego, podejmuje refleksję nad tym, jaką wiedzę i umiejętności trzeba posiadać, by pracować w danym zawodzie. Metody pracy: ćwiczenia praktyczne – praca z rekwizytami, dyskusja, praca w grupach, praca w parach, rozmowa kierowana. Środki dydaktyczne: rekwizyty, np. kalkulator, segregatory, spinacze, faktura VAT (wydruk), kartka z napisem „ZUS – składka zdrowotna”, zaproszenie urodzinowe, kubek z napisem „Supertata”, paragon (wydruk), kolorowy rysunek zwierzęcia, fragment gazetki promocyjnej, skoroszyt z karteczką „Dokumenty”, kartka z napisem „Podatek” i symbolem %, kartka z przykładowym bilansem (przychody – koszty), notatka z hasłem „Plan lekcji”, wydrukowane banknoty (repliki), kartka A3 oraz mazaki – dla każdej z par, kartka A4 i długopis – dla każdej grupy. Przewidywany czas realizacji: 45 min.

Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas I–III: uczeń opisuje rolę zdolności i zainteresowań w wykonywaniu danego zawodu; załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Cel główny: identyfikacja własnych zdolności i zainteresowań, ocena ich znaczenia w kontekście różnych zawodów. Cele szczegółowe:Uczeń: nazywa swoje zdolności i zainteresowania, rozpoznaje różnorodność cech przydatnych w różnych zawodach, podejmuje refleksję nad tym, do czego mogą przydać się jego umiejętności, rozwija umiejętność współpracy i autoprezentacji. Metody pracy: ćwiczenia ruchowe i dramowe, praca indywidualna na tle grupy, rozmowa kierowana, wizualizacja, metoda plakatowa. Środki dydaktyczne: Ilustracje osób pracujących w różnych zawodach (załącznik nr 1), opisy 6 stacji, kartki A3, kolorowe kredki, mazaki – dla każdego ucznia, dowolna muzyka relaksująca. Przewidywany czas realizacji: 45 min.

Kultura osobista w kontekście zawodowym to realna kompetencja wpływająca na odbiór kandydata podczas rozmowy kwalifikacyjnej. Młodzi ludzie, wkraczając na rynek pracy, mają coraz większą świadomość swoich celów i możliwości, ale nie zawsze towarzyszy temu pewność, jak zachować się w sytuacjach oficjalnych. Dobre maniery, sposób mówienia, punktualność i umiejętność prowadzenia rozmowy z poszanowaniem zasad komunikacji to kwestie, które mogą decydować o pierwszym wrażeniu, a w konsekwencji o wyniku całego spotkania. Warto więc zadać pytanie, w jaki sposób nauczyciele i doradcy zawodowi mogą przekazywać wiedzę na temat zasad kultury osobistej podczas rozmowy o pracę? Z artykułu dowiesz się: Jakich zachowań powinni unikać kandydaci do pracy podczas rozmowy o pracę? Jak zrobić dobre wrażenie w oczach rekrutującego? W jaki sposób skutecznie i atrakcyjnie przekazywać wiedzę na temat zasad kultury osobistej podczas rozmowy o pracę?

Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas VII–VIII: uczeń dokonuje syntezy przydatnych w planowaniu ścieżki edukacyjno-zawodowej informacji o sobie wynikających z autoanalizy, ocen innych osób oraz innych źródeł; załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Cel główny: uświadomienie uczniom, że aktywność w internecie wpływa na ich wizerunek oraz może mieć konsekwencje w przyszłości – w relacjach społecznych, edukacji i karierze zawodowej. Cele szczegółowe, uczeń: rozumie, że publikowanie treści w internecie może mieć określone skutki, potrafi wskazać konsekwencje publikowania określonych rodzajów postów, zdjęć i komentarzy, dostrzega związek między wykreowanym wizerunkiem online a przyszłymi możliwościami edukacyjnymi i zawodowymi, uczy się odpowiedzialności za treści zamieszczane w mediach społecznościowych, stosuje metodę „5 pytań” do oceny, czy dany post warto opublikować. Metody pracy: miniwykład z dyskusją, praca w grupach, analiza przypadków, play-role, praca indywidualna. Środki dydaktyczne: kartki i długopisy – dla każdej grupy i dla każdego ucznia, Opisy sytuacji (załącznik nr 1), Scenariusze o odegrania (załącznik nr 2). Przewidywany czas realizacji: 45 min.

Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas IV–VI: uczeń wyjaśnia rolę pieniądza we współczesnym świecie i jego związek z pracą; załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Cel główny: rozwijanie umiejętności analizowania roli pieniądza we współczesnym świecie oraz jego związku z pracą, przy użyciu metody 5 × why. Cele szczegółowe, uczeń: wyjaśnia, dlaczego pieniądze są potrzebne, rozumie, skąd się biorą pieniądze i jak są powiązane z pracą, stosuje metodę 5 × why do analizy problemu, rozwija umiejętność logicznego myślenia i zadawania trafnych pytań. Metody pracy: burza mózgów, miniwykład, praca indywidualna, praca w parach, praca w grupach. Środki dydaktyczne: kartki i długopisy dla każdej grupy i dla każdego ucznia. Przewidywany czas realizacji: 45 min.

Niektórzy uczniowie od najmłodszych lat wiedzą, co chcieliby robić w życiu. Natomiast inni potrzebują więcej czasu, by odnaleźć swój kierunek. Jedni marzą o pracy lekarza, architekta, informatyka czy mechanika, a drudzy chcą tworzyć i odkrywać. Wszyscy potrzebują wsparcia, by móc te marzenia stopniowo realizować. Czasem potrzebną pomocą są jedynie dobre słowo, podpowiedź, rozmowa. Niektórym brakuje środków finansowych na kurs, komputer, dojazdy czy materiały edukacyjne. W jaki sposób nauczyciele mogą przyczynić się do organizacji wsparcia finansowego ucznia? Z artykułu dowiesz się: Z jakich źródeł uczeń może otrzymać pomoc materialną, m.in. zasiłek szkolny, zasiłek rodzinny, stypendium szkolne i inne świadczenia? Czy dochód na osobę w rodzinie i wyniki w nauce to jedyne możliwe kryterium we wniosku o przyznanie stypendium szkolnego? Jakie form wsparcia finansowego o charakterze socjalnym może otrzymać uczeń znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej lub z niepełnosprawnością? Jakie świadczenie przysługuje uczniom rozpoczynającym rok szkolny? Czy istnieję formy wsparcia finansowego, ze względu na miejsce zamieszkania, kierowane do uczniów z obszarów wiejskich? Czy możliwe jest wykorzystywane świadczenia pieniężnego na pokrycie wydatków związanych dojazdem do szkoły? Czy można otrzymać jednorazowy zasiłek, na który zapotrzebowanie wyników z powodu zdarzeń losowych? 

Umiejętność zadawania trafnych pytań bywa pomocna podczas dokonywania wyborów oraz dochodzenia przyczyn pojawienia się trudności na drodze do celu. Metoda 5 × why to proste narzędzie, które pozwala krok po kroku dotrzeć do sedna sprawy. Zgodnie z zasadami tej techniki nie należy zatrzymywać uwagi na pierwszych, powierzchownych domniemaniach, ale podjąć próbę dotarcia do sedna problemu i mechanizmów jego powstania. Jak działa ta metoda i w jaki sposób może wspierać uczniów w nauce oraz podejmowaniu decyzji? Z artykułu dowiesz się m.in.: Na czym polega metoda 5 × why i skąd się wywodzi? Jak zadawać pytania „dlaczego?”, by nie zamienić rozmowy w przesłuchanie? Dlaczego uczeń może mieć trudność z wyborem zawodu – i co naprawdę za tym stoi? Czy za brakiem motywacji do nauki zawsze stoi lenistwo? Jak rozmawiać z uczniami, by pomóc im dotrzeć do prawdziwych przyczyn ich trudności? W jakich sytuacjach liczba pięciu pytań „dlaczego?” może okazać się niewystarczająca? Jakie kompetencje rozwija u uczniów stosowanie tej metody?

Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas VII–VIII: uczeń dokonuje syntezy przydatnych w planowaniu ścieżki edukacyjno-zawodowej informacji o sobie wynikających z autoanalizy, ocen innych osób oraz innych źródeł; załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Cel główny: rozwijanie umiejętności twórczego myślenia, planowania i krytycznej analizy poprzez zastosowanie metody Walta Disneya. Cele szczegółowe:Uczeń: rozumie trzy perspektywy myślenia (marzyciela, realisty i krytyka), potrafi generować kreatywne pomysły bez ograniczeń, umie planować działania, które pozwolą wdrożyć wybrane idee, analizuje potencjalne zagrożenia i wskazuje sposoby ich przezwyciężenia, rozwija umiejętność współpracy i skutecznej komunikacji w grupie. Metody pracy: praca w grupach, burza mózgów, symulacja ról, prezentacja wyników i dyskusja. Środki dydaktyczne: kartki i długopis – dla każdego ucznia i dla każdej grupy, Marzyciel, realista czy krytyk? (załącznik nr 1), mazaki, kleje, nożyczki oraz inne dostępne materiały plastyczne, tj. tektura, papier kolorowy czy rolki po papierze toaletowym – dla każdej grupy. Przewidywany czas realizacji: 60 min.