Uczniowie w klasie różnią się między sobą pod wieloma względami. Zróżnicowanie to zaobserwować można m.in. w zakresie ich wiadomości, kompetencji, motywacji, umiejętności współpracy z innymi. Różnią się oni także pod względem odbierania świata i reaktywności – emocjonalnej, fizycznej i sensorycznej. Można powiedzieć, że uczniowie wysoko wrażliwi widzą i czują bardziej intensywnie. Odbierają też więcej niż inni bodźców i informacji. Jak zatem rozpozna ć ucznia wysoko wrażliwego? Co doradca zawodowy powinien o nim wiedzieć, żeby go skutecznie wspierać? Celem artykułu jest przedstawienie, czym jest wysoka wrażliwość. Będzie też możliwość dowiedzenia się, na co zwrócić uwagę w pracy doradczej z uczniem wysoko wrażliwym.

Technikum i bran ż owa szko ł a I stopnia to dwa typy szk ół ponadpodstawowych kszta ł c ą cych w okre ś lonych zawodach. To co łą czy te typy szk ół , to g łó wnie umo ż liwienie uczniom zdobywania kwalifikacji zawodowych, a tym samym zawodu. To co je r óż ni, to g łó wnie elementy organizacji nauki w ka ż dym z dw ó ch typ ó w szk ół . Ucze ń , aby wybra ć szko łę odpowiednio do swoich potrzeb, powinien pozna ć charakterystyk ę obu typ ó w szk ół . Jest to szczeg ó lnie wa ż ne w przypadku ó smoklasist ó w.

Cel główny: poznawanie specyfiki pracy w przykładowych zawodach w bliższym i dalszym otoczeniu. Cele szczegółowe: Uczeń: podaje nazwy zawodów wykonywanych przez osoby w bliższym i dalszym otoczeniu, wymienia atrybuty pracy w wybranych zawodach, opisuje podstawową specyfikę pracy w tych zawodach, omawia ich znaczenie w codziennym życiu. Metody pracy: rozmowa kierowana, rozsypanka, praca w grupach, ekspresja plastyczna. Środki dydaktyczne: Zawodowe rozsypanki (załącznik nr 1 – po jednym dla każdej czteroosobowej grupy), Zareklamuj mnie! (załącznik nr 2 – po jednym dla grupy), nożyczki, koperty, przybory do pisania, kredki. Przewidywany czas realizacji: 45 min. Scenariusz przeznaczony jest do pracy w grupach przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas I–III, uczeń: podaje nazwy zawodów wykonywanych przez osoby w bliższym i dalszym otoczeniu oraz opisuje podstawową specyfikę pracy w wybranych zawodach, omawia znaczenie zaangażowania różnych zawodów w kształt otoczenia, w którym funkcjonuje, załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325).

Cel główny: poznawanie specyfiki pracy w przykładowych zawodach w bliższym i dalszym otoczeniu. Cele szczegółowe: Uczeń: podaje nazwy zawodów wykonywanych przez osoby w bliższym i dalszym otoczeniu, rozwija ekspresję i wyobraźnię, rozwija umiejętność współpracy w grupie. Metody pracy: zabawa ruchowa, rozmowa kierowana, praca w grupach, praca indywidualna, ekspresja plastyczna. Środki dydaktyczne: Maska (załącznik nr 1 – po jednym dla ucznia), nożyczki, kartka A4 – preferowany twardy karton (dla chętnych uczniów), gumka, kredki, odtwarzacz muzyki ze skoczną piosenką. Przewidywany czas realizacji: 45 min. Scenariusz przeznaczony jest do pracy w grupach i pracy indywidualnej przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas I–III, uczeń: odgrywa różne role zawodowe w zabawie, załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego.

Cel główny: przygotowanie uczniów do prezentowania własnych zainteresowań i uzdolnień wobec innych osób z zamiarem zaciekawienia odbiorców. Cele szczegółowe: Uczeń: wypowiada się na temat swoich zainteresowań i uzdolnień, wskazuje obszary działalności zawodowej, w której mogą przydać się zasoby informacji o własnych zainteresowaniach i uzdolnieniach. Metody pracy: praca grupowa, praca w parach, praca indywidualna, plakat, zdanie niedokończone, dyskusja. Środki dydaktyczne: tablica, arkusze papieru flipchart – jeden dla każdej grupy, kartki A4 – jedna dla każdego ucznia, kredki – kilka kompletów, klej – jeden dla każdej grupy, masa mocująca, pisaki. Przewidywany czas realizacji: 45 min. Scenariusz przeznaczony jest do pracy grupowej, w parach i do pracy indywidualnej przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas IV–VI, uczeń: prezentuje swoje zainteresowania i uzdolnienia wobec innych osób z zamiarem zaciekawienia odbiorców, załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego.

Cel główny: zapoznanie uczniów z zawodem policjanta. Cele szczegółowe: Uczeń: poznaje aspekty pracy policjanta, uzyskuje wiedzę, w jaki sposób zostać policjantem, określa predyspozycje do wykonywania zawodu policjanta. Metody pracy: praca w grupach, praca indywidualna, burza mózgów, dyskusja kierowana, miniwykład. Środki dydaktyczne: tablica, niebieskie koperty A4 – 6 sztuk Pytania i zadania – załącznik nr 1 (6 sztuk, do wycięcia), karta pracy Policyjne odpowiedzi (załącznik nr 2 – dla każdego ucznia). Przewidywany czas realizacji: 45 min. Karta pracy przeznaczona jest do pracy w grupach i do pracy indywidualnej przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas IV–VI, uczeń: wymienia różne grupy zawodów i podaje przykłady zawodów charakterystycznych dla poszczególnych grup, opisuje różne ścieżki ich uzyskiwania oraz podstawową specyfikę pracy w zawodach, załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego.

Cel główny: przygotowanie uczniów do wskazywania przedmiotów szkolnych, których lubi się uczyć. Cele szczegółowe: Uczeń: wymienia przedmioty szkolne, których lubi się uczyć, wskazuje obszary działalności zawodowej, w których mogą przydać się zasoby informacji z danego przedmiotu szkolnego. Metody pracy: praca w grupach, praca indywidualna, plakat, dyskusja. Środki dydaktyczne: tablica, arkusze papieru flipchart – 5 do ćwiczenia 1 i tyle do ćwiczenia 2, ile będzie grup, karta pracy Czego lubię uczyć się w szkole? (załącznik nr 1 – jeden egzemplarz dla każdego ucznia), masa mocująca, pisaki. Przewidywany czas realizacji: 45 min. Scenariusz przeznaczony jest do pracy w grupach i indywidualnej przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas IV–VI, uczeń: wskazuje przedmioty szkolne, których lubi się uczyć, załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego.

Cel główny: przygotowanie uczniów do planowania ścieżki edukacyjno-zawodowej. Cele szczegółowe: Uczeń: wymienia pytania związane z planowaniem kariery, identyfikuje czynniki ważne przy wyborze szkoły i planowaniu kariery, analizuje czynniki ważne przy wyborze szkoły w kontekście swoich planów edukacyjno-zawodowych. Metody pracy: rozmowa kierowana, burza pytań, praca indywidualna, praca w grupach, autorefleksja. Środki dydaktyczne: tablica flipchart z markerami, małe karteczki (samoprzylepne), Klub Pytalskich (załącznik nr 1 – po jednej sztuce dla każdej kilkuosobowej grupy), przybory do pisania. Przewidywany czas realizacji: 45 min. Scenariusz przeznaczony jest do pracy indywidualnej i pracy w grupach przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas VII–VIII, uczeń: określa cele i plany edukacyjno-zawodowe, uwzględniając własne zasoby; planuje ścieżkę edukacyjno-zawodową, uwzględniając konsekwencje podjętych wyborów, załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego.

Cel główny: przygotowanie uczniów do planowania dalszej ścieżki edukacyjnej. Cele szczegółowe: Uczeń: zna etapy podejmowania decyzji, identyfikuje czynniki ważne przy planowaniu ścieżki edukacyjnej. Metody pracy: drzewo decyzyjne, rozmowa kierowana, praca indywidualna, miniwykład. Środki dydaktyczne: przybory do pisania, Moje drzewo decyzyjne (załącznik nr 1 – dla każdego ucznia). Przewidywany czas realizacji: 45 min. Scenariusz przeznaczony jest do pracy indywidualnej przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas VII–VIII, uczeń: planuje ścieżkę edukacyjno-zawodową, uwzględniając konsekwencje podjętych wyborów, załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego.

Cel główny: dokonanie syntezy informacji o sobie przydatnych w planowaniu ścieżki edukacyjno-zawodowej, wynikających z autoanalizy, ocen innych osób oraz innych źródeł. Cele szczegółowe: Uczeń: wytycza sobie cele zawodowe, uzasadnia swoje opinie i oceny, prognozuje przebieg swojej kariery zawodowej, porządkuje informacje na swój temat, planuje przyszłość edukacyjno-zawodową. Metody: praca indywidualna, heureza. Środki dydaktyczne: Najczęstsze błędy popełniane w CV (załącznik nr 2 – dla nauczyciela), Szablon CV (załącznik nr 2 – dla każdego ucznia), rzutnik, tablica/TV, dostęp do komputera i Internetu (dla nauczyciela). Przewidywany czas realizacji: 45 min. Scenariusz przeznaczony jest do pracy indywidualnej przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas VII–VIII, uczeń: dokonuje syntezy przydatnych w planowaniu ścieżki edukacyjno-zawodowej informacji o sobie wynikających z autoanalizy, ocen innych osób oraz innych źródeł; załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325).

Cel główny: określanie hierarchii wartości jako element planowania kariery zawodowej. Cele szczegółowe: Uczeń: wie, co to są wartości, potrafi określić ważne dla niego wartości, rozumie znaczenie wartości w życiu zawodowym. Metody: praca indywidualna, rozmowa kierowana, burza mózgów, miniwykład. Środki dydaktyczne: Moja lista wartości (załącznik nr 1 – dla każdego ucznia), arkusz i tablica flipchart, karteczki post-it (jedna sztuka dla każdego ucznia). Przewidywany czas realizacji: 45 min. Scenariusz przeznaczony jest do pracy indywidualnej przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas VII–VIII, uczeń: dokonuje syntezy przydatnych w planowaniu ścieżki edukacyjno-zawodowej informacji o sobie wynikających z autoanalizy, ocen innych osób oraz innych źródeł; załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego.

Cel główny: swobodna wypowiedź na temat własnej osoby w oparciu o losowe hasła. Cele szczegółowe: Uczeń: potrafi przedstawić własne zainteresowania, potrafi przedstawić własną cechę charakteru, potrafi przedstawić własną wartość, potrafi przedstawić własny cel, potrafi przedstawić własny zasób lub jego brak, potrafi uważnie śledzić wypowiedzi innych uczniów. Metody pracy: praca indywidualna, gra, prezentacja na forum (również w nauczaniu zdalnym). Środki dydaktyczne: dostęp do strony internetowej z generatorem kostki https://www.senteacher.org/printables/freeworksheets/58/LiteracyDicePrinter.html (opcjonalnie) projektor i komputer z dostępem do Internetu, Karta odpowiedzi (załącznik nr 1 – dla każdego ucznia), Zasady gry (załącznik nr 2 – dla każdego ucznia), Przykładowa kostka do gry (załącznik nr 3 dla nauczyciela) telefon/smartfon (każdy uczeń). Przewidywany czas realizacji: 45 min. Scenariusz jest przeznaczony do pracy indywidualnej przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas VII–VIII, uczeń: rozpoznaje własne zasoby (zainteresowania, zdolności, uzdolnienia, kompetencje, predyspozycje zawodowe), załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego.

Cel główny: określenie aspiracji i potrzeb w zakresie własnego rozwoju oraz możliwych sposobów ich realizacji. Cele szczegółowe: Uczeń: analizuje cechy charakterystyczne zawodu, formułuje najważniejsze aspekty zawodu, identyfikuje predyspozycje niezbędne do wykonywania zawodu, weryfikuje swoje zasoby osobowościowe. Metody: Tweety dla przyszłości (Tweets to the future), praca indywidualna, praca w grupach. Środki dydaktyczne: tablica umożliwiająca przytwierdzanie karteczek post-it, długopis, karteczki post-it (w dwóch kolorach, po 5 sztuk dla każdego ucznia). Przewidywany czas realizacji: 45 min. Scenariusz przeznaczony jest do pracy indywidualnej i pracy w grupach przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas VII–VIII, uczeń: określa aspiracje i potrzeby w zakresie własnego rozwoju i możliwe sposoby ich realizacji; załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego.

Cel główny: przygotowanie rodziców do analizowania informacji o stanie zdrowia dzieci. Cele szczegółowe: Rodzic: analizuje informacje o stanie zdrowia swojego dziecka, omawia znaczenie informacji o stanie zdrowia dziecka w kontekście wyboru zawodu. Metody pracy: plakaty moderacyjne, praca zespołowa, praca indywidualna, dyskusja. Środki dydaktyczne: Zawód a stan zdrowia – (załącznik nr 1 – do wysłania rodzicom przez e-dziennik) flipchart – 4 arkusze, masa mocująca, pisaki – jeden dla każdego rodzica. Przewidywany czas realizacji: 30 min.

Cel główny: przygotowanie nauczycieli do wspierania uczniów w poszukiwaniu informacji edukacyjnych i zawodowych. Cele szczegółowe: Uczestnik: potrafi podać przykłady informacji, które są potrzebne uczniowi w procesie planowania kariery, wskazuje przykłady własnych działań, które może podjąć w celu wspierania ucznia w procesie gromadzenia informacji edukacyjno-zawodowych. Metody pracy: praca w grupach, plakat, dyskusja. Środki dydaktyczne: tablica/flipchart, arkusze papieru flipchart – jeden dla każdej grupy, masa mocująca, pisaki. Przewidywany czas realizacji: 60 min.

Cel główny: kształtowanie umiejętności wyznaczania celów i planów edukacyjnych. Cele szczegółowe: Uczeń: uzasadnia potrzebę wyznaczania celów edukacyjnych, analizuje ścieżki kształcenia po szkole podstawowej, wyjaśnia reguły wyznaczania celów edukacyjnych. Metody pracy: praca indywidualna, dyskusja, miniwykład. Środki dydaktyczne: Moje cele edukacyjne – załącznik nr 1 (dla każdego ucznia, do pobrania ze strony www.doradztwoszkolne.pl), pisaki. Przewidywany czas realizacji: 45 min. Karta pracy przeznaczona jest do pracy indywidualnej przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas IV–VI, uczeń: planuje swoje działania, wskazując szczegółowe czynności i zadania niezbędne do realizacji celu, załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego.