Testy z doradztwa zawodowego – co doradca powinien wiedzieć?

W Internecie można znaleźć wiele testów. Testy osobowościowe, uzdolnień, zainteresowań, predyspozycji zawodowych. Jest też gros narzędzi, które opierają się bardziej na zabawie aniżeli na rzetelnych badaniach. Jak w gąszczu testów wybrać te, które są wartościowe w pracy doradczej? Aby test był rzetelny, obiektywny, trafny, musi posiadać odpowiednie walory psychometryczne.

Warto odwiedzić stronę Pracowni Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Gdy wpiszemy w wyszukiwarkę pojęcie doradztwo zawodowe, ukaże nam się lista wielu pozycji, zarówno testowych, jak i podręcznikowych. Co ważne, część z nich może być stosowana tylko przez dyplomowanych psychologów. Część z nich po odbyciu szkolenia jest dostępna także dla doradców zawodowych [1]. Oto kilka pozycji ze strony doradcy zawodowego wartych uwagi:

Przeznaczony jest dla dzieci i młodzieży, samo badanie trwa około 40 minut. Test składa się z trzech części:

• wykonania zadania angażującego różne zdolności, które są wykorzystywane w danym zawodzie,
• listy pytań, które odnoszą do preferencji związanych z obszarem kontaktów społecznych. Po uzyskaniu odpowiedzi dopasowywane są przykłady zawodów, które te preferencje zaspokajają,
• informacji o wymaganiach fizycznych i temperamentalnych w danym zawodzie.

Na zakończenie uczeń otrzymuje pełną informację o swoich zainteresowaniach, a także zawody, które mogą te zainteresowania realizować.

Publikacja podręcznikowa zawierająca wiele informacji dotyczących edukacyjnych i zawodowych możliwości. Zawiera w sobie takie

zagadnienia, jak: rozwój umiejętności podejmowania trudnych decyzji, pewności siebie. Porusza kwestię planowania i zainteresowań. W książce można także znaleźć zadania aktywizujące uczniów.

Pozycja podzielona jest na dwie części. Pierwsza z nich – teoretyczna – zawiera przegląd teorii i koncepcji dotyczących poradnictwa kariery. Druga – praktyczna – zawiera charakterystykę czterech metod diagnostycznych do wykorzystania

przez doradcę zawodowego. Warto także wymienić pozycje, które możemy znaleźć na portalu doradztwo.ore.edu.pl:

1. Labirynt zawodów Narzędzie diagnostyczne zawierające niewerbalny test predyspozycji i zainteresowań zawodowych uczniów. Po dokonanej ocenie uczeń przenoszony jest do świata zawodów, w którym może zapoznać się z profesjami.
2. Rozpoznawanie predyspozycji i zainteresowań Zestaw zawiera testy oraz poradniki, w których znaleźć można wiele scenariuszy zajęć.
3. MŁOKOZZ Narzędzie diagnostyczne do badania zainteresowań:

• przedmiotowych (narzędzia, maszyny),
• innowacyjnych (nowe pomysły, eksperymentowanie),
• artystycznych (ekspresja, emocjonalność),
• społecznych (liczne kontakty społeczne, chęć pomagania innym),
• kierowniczych (kontrola, odpowiedzialność),
• metodycznych (jasne zasady, praca wg instrukcji).

Cały test składa się z 60 twierdzeń, dla każdego obszaru po 10 zdań.

Jest to zestaw narzędzi, który umożliwia porządkowanie przez ucznia informacji na temat rozwoju zawodowego. Pozwala na zaplanowanie

swojej ścieżki edukacyjno-zawodowej. Daje także możliwość kontroli nad przebiegiem procesu. Narzędzie składa się z:

• podręcznika dla ucznia – Portfolio. Składa się z kilku części, które krok po kroku uczeń ma wypełniać. Wszystkie ćwiczenia dotyczą czynników ułatwiających podjęcie decyzji o dalszej drodze edukacyjnej i zawodowej;
• arkusza samooceny ucznia – pozwalają na zebranie informacji o sobie; arkusza wsparcia od rówieśnika – tę część
• wypełnia rówieśnik/przyjaciel;
• arkusza wsparcia od nauczyciela/pedagoga/doradcy zawodowego;
• arkusza wsparcia od rodzica;
• arkusza wsparcia od doradcy zawodowego z poradni psychologiczno-pedagogicznej;
• poradnika multimedialnego, który warto, aby uczeń obejrzał przed korzystaniem z narzędzia.

Narzędzie, które pozwala na rozpoznanie predyspozycji i zainteresowań w obszarze zawodowym. Część przeznaczona dla uczniów szkoły podstawowej składa się z:

• kwestionariusza nastawień intra-, interpersonalnych i nastawień wobec świata;
• kwestionariusza radzenia sobie w trudnych sytuacjach;
• skali postaw twórczych i odtwórczych;
• testu barw preferencji zawodowych.

Większość testów używanych przez doradcę zawodowego można podzielić na trzy grupy:

1. testy zainteresowań (preferowany sposób spędzania czasu, hobby),
2. testy zdolności umysłowych (inteligencja, zdolności np. matematyczne),
3. testy osobowości (cechy).

Warto w tym miejscu zastanowić się, jakie zalety, a jakie zagrożenia niesie za sobą stosowanie testów w procesie doradczym.

Analizując, czy warto wykorzystywać w swojej pracy testy z doradztwa zawodowego, należy przede wszystkim korzystać ze sprawdzonych narzędzi. Aby test był wiarygodny, musi posiadać odpowiednie walory psychometryczne:

• rzetelność – dokładność pomiaru. Jest to powtarzalność testu, w wyniku czego otrzymuje się te same wyniki (w tych samych warunkach),
• trafność – czy test mierzy to, co ma mierzyć,
• normalizacja – czy test posiada normy,
• standaryzacja – dokładny opis procedury badawczej.

W jaki sposób doradca może sprawdzić, czy test spełnia powyższe kryteria? Często narzędzia posiadają podręczniki, a w nich znajdują się informacje psychometryczne. Pamiętaj, aby nie wykorzystywać dostępnych w Internecie testów, które mają charakter psychozabawy.

Każdy wynik może być dla ucznia ważny, niezależnie od narzędzia podstawą jest rozmowa doradcza. Podczas spotkania jest czas na wspólne omówienie wyników. Traktujmy testy jako uzupełnienie naszej diagnozy i oceny potencjału ucznia.