Uczniu, bądź przedsiębiorczy!

W literaturze psychologicznej, ale także ekonomicznej7 wskazuje się, że największe sukcesy ekonomiczne związane z prowadzeniem biznesu osiągają ci, którzy odznaczają się wysoką potrzebą osiągnięć, dobrze rozwiniętą samoświadomością, bardzo wysokimi kompetencjami społecznymi. Badania prowadzone wśród przedsiębiorców wskazują, że osoby te8:

• mają dobrze rozwinięte kompetencje komunikacyjne,
• mają jasno określone cele,
• posiadają umiejętność zarządzania zespołem, delegowania zadań,
• potrafią efektywnie zarządzać czasem,
• szybko reagują, szczególnie w sytuacjach trudnych,
• są asertywne,
• są odpowiedzialne za podejmowane decyzje,
• sprawnie funkcjonują w sytuacjach wysokiego poziomu stresu,
• pogłębiają swoją wiedzę,
• umiejętnie nawiązują i podtrzymują kontakty społeczne, w tym biznesowe. Jak wynika z powyższej listy będącej katalogiem otwartym, bycie przedsiębiorczym jest złożone i wieloaspektowe.

Ale tak naprawdę lista ta wskazuje jasno, że tematów, które pokrywają się z obszarem zainteresowań doradcy zawodowego, jest wiele. Propozycją dla doradcy zawodowego, aby realizował tematy związane z przedsiębiorczością, są takie obszary tematyczne, jak:

• Samopoznanie, np.:
  • mocne i słabe strony,
  • określanie celów i wytyczanie drogi do ich realizacji,
  • odpowiedzialność,
  • twórcze działanie,
  • organizacja czasu i miejsca pracy – czego potrzebuję?
• Praca w grupie, np.:
  • delegowanie obowiązków i zadań,
  • rozwiązywanie sytuacji konfliktowych,
  • strategie rozwiązywania trudnych, problematycznych sytuacji.
• Komunikacja interpersonalna, np.:
  • aktywne słuchanie,
  • tworzenie klimatu zaufania,
  • udzielanie informacji zwrotnych,
  • umiejętne zadawanie pytań,
  • brak oceny i krytyki wypowiedzi rozmówcy.
• Przeciwdziałanie stresowi:
  • strategie radzenia sobie w sytuacjach stresogennych,
  • strategie przeciwdziałania stresowi, techniki relaksacyjne itp.,
  • work-life balance,
  • umiejętność regeneracji po wysiłku intelektualnym/ fizycznym.

Powyższe obszary są jedynie propozycją, ale jak widać, doskonale wpisują się w treści programowe zawarte w załącznikach do rozporządzenia w sprawie doradztwa zawodowego.

Historia o trzech świnkach-skarbonkach

Warto także, aby od najwcześniejszych etapów edukacyjnych, a więc w szkole podstawowej od klas I–III wprowadzać elementy przedsiębiorczości.

Jednym z dobrych pomysłów na rozwijanie m.in. umiejętności zarządzania finansami, planowania, określania celów (na wszystkich etapach edukacyjnych) jest ćwiczenie „skarbonki”, które można przedstawić rodzicom na zebraniu. Polega ono na:

• zakupieniu trzech skarbonek lub zorganizowaniu trzech pudełek zamykanych,
• podpisaniu każdej skarbonki lub pudełka kolejno:
  • „Na wydatki bieżące”,
  • „Na realizację marzenia”,
  • „Do podzielenia się z kimś”,
• dzieleniu kieszonkowego, pieniędzy otrzymanych z jakiejś okazji lub zarobionych przez dziecko, na trzy części – analogicznie do opisu skarbonek lub pudełek,
• podejmowaniu przez dziecko decyzji, jaką część posiadanych pieniędzy włoży do poszczególnych pudełek.

Jest to niezwykle proste zadanie, które uczy młodego człowieka umiejętności zarządzania własnymi finansami i wyznaczania celów. Podczas dzielenia kwoty uruchamiany jest także proces decyzyjny i analizy. Ponadto ćwiczenie zawiera w sobie także aspekt rozwijania umiejętności dzielenia się.

Możliwości kształtowania postaw przedsiębiorczych wśród uczniów przez doradcę zawodowego jest wiele. Jest to stosowanie aktywizujących metod przekazywania wiedzy, które będą pobudzać do twórczego, kreatywnego myślenia. Jest to prowadzenie zajęć w taki sposób, aby motywować uczniów do wymiany poglądów z przestrzeganiem zasad niestosowania krytyki, oceny czy wartościowania wypowiedzi innych. Jest to także wykorzystywanie technik treningu twórczości.

Przedsiębiorczość często umieszcza się na pograniczu ekonomii i nauk o zarządzaniu. Często łączona jest z kreatywnością i innowacyjnością. Jedno jest jednak pewne – rozwijanie przedsiębiorczości można w szkole śmiało powierzyć i co najważniejsze warto także doradcy zawodowemu.

7 Zob. S. Witkowski, Psychologia sukcesu, Warszawa 1994.

8 Zob. Z. Mikołajczyk, Jak zarządzać przedsiębiorstwem w gospodarce rynkowej, Warszawa 1993.