Autoprezentacja w kontekście doradztwa zawodowego

Definicji pojęcia autoprezentacja istnieje wiele. Amerykański socjolog E. Goffman wskazuje, że autoprezentacja to: „świadoma lub nieświadoma kontrola wywieranego wrażenia w interakcjach czy sytuacjach społecznych. Jest jedną z ważnych postaci kierowania wrażeniem przez odgrywanie ról”[1]. Autoprezentacja to świadomość tego, w jaki sposób jesteśmy odbierani przez otoczenie. Jest to sposób komunikacji, przekazywania informacji, ale także zachowania niewerbalne, gesty, mimika, które w większym bądź mniejszym stopniu kontrolujemy. Ważne, aby jako doradcy zawodowi uczyć młodych ludzi, że ważny jest sposób, w jaki prezentujemy swoją osobę.

Jakie czynniki wpływają na autoprezentację?

Do czynników werbalnych zaliczamy:

• słowa,
• ton głosu,
• sposób posługiwania się językiem (poprawność językowa),
• sposób mówienia (np. tempo mówienia).

Do czynników niewerbalnych możemy zaliczyć:

• wygląd,
• pozawerbalne aspekty mowy (tembr głosu, używania i wypowiadania słów),
• kontakt wzrokowy,
• gesty,
• proksemikę, a więc wykorzystanie przestrzeni wokół danej osoby.

Amerykański psycholog Albert Mehrabian na podstawie swoich badań wskazał, że 93% przekazywanych przez nas informacji stanowią czynniki niewerbalne, a w tym 55% to mowa ciała, 38% stanowi ton głosu, tembr głosu itp. Reszta, a więc tylko 7% to czynniki werbalne.

Podczas pracy doradczej warto wspólnie z uczniami zastanowić się, jaką rolę pełnią dokumenty aplikacyjne jak CV i list motywacyjny. Jest to wizytówka naszych dokonań, dlatego należy zwrócić szczególną uwagę na poprawność tworzenia wspomnianych dokumentów.

Istnieje wiele szablonów, wzorów CV, jednakże najważniejsze jest, aby młody człowiek potrafił dokonać autodiagnozy swoich kwalifikacji, umiejętności, wykształcenia i doświadczenia. Niemniej ważne jest zainteresowanie potencjalnego pracodawcy nami. Warto wspomnieć o swoich zainteresowaniach czy pasjach, a opisując doświadczenie, skupić się na swoich atutach, mocnych stronach, kwestiach, które mogą wyróżnić daną osobę spośród pozostałych kandydatów. Oprócz przygotowania dokumentów aplikacyjnych ważne jest wrażenie, jakie wywołujemy podczas spotkania z potencjalnym pracodawcą.

Jako doradcy zawodowi musimy przekazać uczniom, że mowa ciała, to, w jaki sposób się zachowujemy, co mówimy, bywa niekiedy kluczowe podczas rozmowy kwalifikacyjnej. Co powinniśmy przekazać młodym ludziom? Oto kilka wskazówek:

• utrzymuj kontakt wzrokowy, świadczy to o szczerości i pewności siebie (ok. 70% kontaktu bezpośredniego),
• podczas powitania pamiętaj, że uścisk dłoni powinien być „w sam raz”, ani za lekki, ani za mocny,
• bądź wyprostowany/-a,
• uśmiechaj się i miej dystans do siebie w sytuacji gdy popełnisz jakiś błąd,
• mów swobodnie i płynnie,
• bądź punktualny,
• wykorzystaj efekt pierwszeństwa[2] i świeżości[3],
• nie używaj zdrobnień, np. pieniążki,
• podawaj argumenty, bądź przekonywujący, że znasz się na tym, o czym mówisz,
• pokaż ręce – nie chowaj ich do kieszeni lub pod blat stołu, wspomagaj się gestami, ale nie używaj dłoni zbyt impulsywnie.

Psychologia w kontekście doradztwa zawodowego, procesów rekrutacyjnych wykorzystuje kilka mechanizmów, o których warto wspomnieć podczas zajęć z uczniami.

1. Efekt zysku – warto, aby osoba, która rekrutuje, podczas trwania rozmowy kwalifikacyjnej miała przeświadczenie, że jesteśmy jeszcze bardziej kompetentni, niż wynika to z naszego CV. Pamiętajmy, aby nie uzyskać odwrotnego

2. Reguła komplementarności reakcji – subtelnie warto podczas rozmowy kwalifikacyjnej powiedzieć, że inni pracodawcy są zainteresowani naszą kandydaturą. Pokaż się jako atrakcyjny potencjalny pracownik, a nie osoba, która pełna obaw trafiła na rynek pracy.

3. Ingracjacja – dobrze jest wcześniej poznać firmę, jej misję, wizję. Podczas rozmowy warto powiedzieć w sposób delikatny kilka miłych słów na temat firmy, dając do zrozumienia, że nie została wybrana przypadkowo. Jest to subtelne „wkradanie się w łaski” pracodawcy.

4. Reguła dopasowania – bądź otwarty i szczery, ale pamiętaj, by nie zmniejszyć za bardzo dystansu.

5. W procesie rekrutacji zwraca się uwagę na formę dokumentów aplikacyjnych – pamiętaj, aby kluczowe doświadczenia były wyróżnione, to świadczy o Twojej samoświadomości.

6. Podczas rozmowy kwalifikacyjnej przedstaw swoje sukcesy, które będą podkreślać takie pożądane cechy jak wytrwałość, konsekwencja, zaangażowanie.

7. Opisz swoje plany, marzenia, cele – pokaż, że jesteś ambitny.

8. Nigdy nie okazuj swoich poglądów politycznych ani religijnych.

9. Nie bój się stawiać pytań – to świadczy o tym, że jesteś człowiekiem refleksyjnym, wnikliwym.

10. Reguła ekspozycji – postaraj się, aby mieć kontakt z osobą rekrutującą, osobiście zanieś swoje CV, zadzwoń w sprawie rekrutacji.

Oprócz strony merytorycznej wypowiedzi ważne jest również to, jak wyglądamy i jak się prezentujemy. Ubiór jest komunikatem świadczącym o profesjonalnym (bądź nie) przygotowaniu do rozmowy. Zanim przekroczymy próg firmy, musimy ubrać się stosownie do obyczajów i klimatu pracy. Ważne jest, abyśmy byli przekonywujący w swoim wyglądzie, schludni, bez ekstrawaganckich dodatków.

Przed rozpoczęciem rozmowy wyłącz telefon komórkowy, nie wyjmuj go, do robienia notatek używaj eleganckiego długopisu, dokumenty przynieś w teczce. Zapomnij o mocnym makijażu, intensywnych perfumach, bogatej biżuterii.