Raport Barometr zawodów 2023 jako źródło informacji o rynku pracy

Idea powstania raportu dotyczącego zawodów nadwyżkowych i deficytowych pojawiła się w Szwecji w latach 90-tych XX wieku. Pomysł ten do Polski sprowadzili pracownicy Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie. Zawarte dane w raporcie zbierane są w II półroczu poprzedniego i I półroczu roku bieżącego, w którym przeprowadzane jest badanie. Metoda opiera się na panelu ekspertów (zazwyczaj od czterech do ośmiu osób).  Podczas spotkania ekspertów pod dyskusję poddawane są następujące obszary [1]:

• liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy,
• w tym kobiet, osób do 30 roku życia, osób powyżej 50 roku życia oraz długotrwale
• bezrobotnych,
• liczba ofert pracy dostępnych w Centralnej Bazie Ofert Pracy
• (PUP+OHP+EURES), w tym ofert subsydiowanych i dostępnych
• w serwisach internetowych,
• informacje na temat pracujących w szarej strefie,
• zatrudnienie cudzoziemców (skala oraz powody decyzji pracodawców
• zatrudnianiu pracowników z zagranicy), dane o zarejestrowanych
• oświadczeniach o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi,
• jakość ofert pracy i warunki zatrudnienia,
• łączenie stanowisk (wielozadaniowość),
• wymóg samozatrudnienia,
• wymagane uprawnienia i kwalifikacje,
• informacje o uczniach, studentach i absolwentach (nadwyżka
• edukacyjna, brak kształcenia w zawodzie),
• informacje o planowanych inwestycjach i nowych miejscach pracy,
• informacje o zmianach w regulacjach prawnych mających wpływ na
• lokalny rynek pracy.

Wyniki spotkania pozwalają na wyodrębnienie trzech kategorii zawodów: deficytowych, zrównoważonych i nadwyżkowych. W roku 2022 odbyło się 345 paneli eksperckich.

Zawód nadwyżkowy to zawód, w którym istnieje znaczna nadwyżka ludzi, którzy szukają pracy w tym konkretnym zawodzie w stosunku do liczby wolnych miejsc pracy w tym sektorze. Zazwyczaj występuje wtedy, gdy technologia, globalizacja lub inne czynniki sprawiają, że niektóre zawody są zastępowane przez bardziej wydajne metody lub są całkowicie wycofywane.

Zawód deficytowy to zawód, który w danym regionie lub kraju nie ma wystarczającej liczby osób, które są w stanie wykonywać go prawidłowo. Zazwyczaj są to zawody wymagające wyższego wykształcenia lub specjalistycznego know-how. Przykładem takiego zawodu deficytowego jest inżynier ­– w wielu krajach brakuje inżynierów, którzy są w stanie wykonać prace inżynierskie na najwyższym poziomie.

Zawód zrównoważony oznacza, że liczba ofert pracy na rynku jest adekwatna do liczby osób poszukujących pracy w danym zawodzie.

W Barometrze Zawodów na rok 2023 zawarto 168 pozycji. Prognozuje się, że w roku 2023 będzie 27 zawodów deficytowych, 141 zrównoważonych, natomiast nie przewiduje się zawodów nadwyżkowych. Przykładowo, jeśli chodzi o zmianę przynależności do danej kategorii to dla zawodów takich jak:

• betoniarze i zbrojarze oraz brukarze,
• robotnicy obróbki drewna i stolarze,
• piekarze,
• ratownicy medyczni

zmieniła się kategoria z deficytowych na zrównoważone. Odwrotny proces zanotowano dla nauczycieli przedmiotów ogólnokształcących oraz nauczycieli szkół specjalnych i oddziałów integracyjnych. 

Najwięcej deficytów, od lat, notuje się w branży budowlanej. Prognozuje się, że braki będą także w branży medyczno-opiekuńczej. W Polsce w 2023 roku przewiduje się braki w przypadku [2]:

• pielęgniarek i położnych w 336 powiatach (na 380 w kraju),
• psychologów i psychoterapeutów w 329 powiatach,
• lekarzy w 321.

W branży produkcyjnej brakować będzie elektryków, elektromechaników i elektromonterów, operatorów obrabiarek skrawających, spawaczy, ślusarzy.

W branży transportowo-spedycyjno-logistyczno-samochodowej zawody deficytowe to:

• kierowcy autobusów,
• kierowcy samochodów ciężarowych i ciągników siodłowych,
• magazynierzy,
• mechanicy pojazdów samochodowych.

W branży edukacyjnej obserwuje się braki dla takich zawodów jak:

• nauczyciele praktycznej nauki zawodu,
• nauczyciele przedmiotów zawodowych,
• nauczyciele przedmiotów ogólnokształcących,
• nauczyciele szkół specjalnych i oddziałów integracyjnych.

Zakłada się, że deficyt nauczycieli [3]:

• praktycznej nauki zawodu w 2023 roku pojawi się w 258 powiatach (na 380 w kraju),
• przedmiotów zawodowych w 254,
• przedmiotów ogólnokształcących w 258,
• szkół specjalnych w 219.

Barometr Zawodów to narzędzie, które może pomóc uczniom w znalezieniu odpowiedniego zawodu. Powstały raport jest łatwy w użyciu i dostarcza cennych informacji dotyczących rynku pracy, w tym dostępnych wakatów, minimalnych wymagań i wykształcenia, wynagrodzenia i perspektyw rozwoju. Informacje o tych obszarach może pomóc uczniom w podjęciu właściwego wyboru, który będzie odpowiedni dla ich osobistych celów i planów zawodowych. Omawianie Raportu Barometru Zawodów na zajęciach z doradztwa zawodowego może pomóc uczniom zrozumieć perspektywę rynku pracy i zdecydować, jaki zawód wybrać. Może również pomóc wychowawcom w przygotowaniu uczniów do wyboru właściwego zawodu.