Artykuły

• Sztuka krytycznego myślenia – kompetencja ambitnego ucznia i pracownika

  W erze cyfrowej informacje docierają do odbiorców różnymi drogami w szybkim tempie. Nauczyciele stają przed wyzwaniem przygotowania uczniów do odbioru treści nie tylko wartościowych, ale także dezinformujących, nieoczywistych, zawierających celowe niedopowiedzenia i uproszczenia. Jak nauczyć uczniów mądrej krytyki, by nie byli tylko konsumentami informacji? Celem edukacji powinno być rozwijanie tzw. kompetencji 4K. Należą do nich komunikacja, kooperacja, kreatywność i omawiane w niniejszym artykule krytyczne myślenie. W tym kontekście zmienia się rola nauczycieli. Powinni stać się liderami, którzy kształtują zdolność swoich uczniów do analizowania, kwestionowania i wyciągania własnych wniosków. Jak tego dokonać?   Czym jest krytyczne myślenie i dlaczego jest tak ważne w edukacji współczesnych uczniów? Jakie są korzenie koncepcji krytycznego myślenia i w jaki sposób filozofowie starożytności wpłynęli na jego rozwój? W jaki sposób krytyczne myślenie pomaga w analizie własnych postaw i zachowań oraz w zrozumieniu postaw innych osób? Jakie cechy i umiejętności są niezbędne do rozwijania efektywnego i konstruktywnego sposobu myślenia? Jakie bariery mogą utrudniać rozwój myślenia krytycznego, i jak można je przezwyciężyć? Jakie metody i techniki można stosować w nauczaniu, aby stymulować rozwój umiejętności krytycznego myślenia? Jaka jest rola zadawania pytań w procesach poznawczych i w jaki sposób przyczyniają się one do rozwoju myślenia krytycznego? Jakie korzyści przynosi umiejętność myślenia krytycznego dla uczniów i jak wpływa to na ich przyszłość jako obywateli i pracowników? W jaki sposób edukacja skupiona na rozwijaniu krytycznego myślenia jest inwestycją w przyszłość społeczeństwa?

• 1. Czego uczy mnie krytyka? Scenariusz zajęć dla uczniów klas VII–VIII

  Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas VII–VIII, uczeń: określa znaczenie uczenia się przez całe życie; załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Cel główny: zapoznanie uczniów ze znaczeniem konstruktywnej krytyki oraz przygotowanie ich do przekazywania i odbierania informacji zwrotnych. Cele szczegółowe:Uczeń: dostrzega różnicę między krytyką konstruktywną a niekonstruktywną, rozumie wpływ krytyki konstruktywnej na rozwój człowieka i jego uczenie się, rozwija umiejętność dawania konstruktywnej informacji zwrotnej, w tym jasne wyrażanie swoich wniosków i sugestii, doskonali umiejętność przyjmowania informacji zwrotnej i dopytywania o możliwe sposoby wprowadzenia poprawy. Metody pracy: miniwykład, dyskusja, rozmowa kierowana, plakat. Środki dydaktyczne: flipchart lub tablica, pisaki, trzy arkusze A1. Przewidywany czas realizacji: 45 lub 90 min.

• 2. Ktoś krytykuje? Nie poddaję się. Wnioskuję! Scenariusz zajęć dla uczniów klas IV–VI

  Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas IV–VI, uczeń: podejmuje działania w sytuacjach zadaniowych i ocenia swoje działania, formułując wnioski na przyszłość; załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325).Cel główny: rozwijanie umiejętności uczniów w zakresie rozpoznania, analizowania i odpowiedniego reagowania na krytykę. Cele szczegółowe:Uczeń: zrozumie różnicę między krytyką konstruktywną a destrukcyjną, zdobywa narzędzia umożliwiające radzenie sobie z krytyką, nabywa umiejętność konstruktywnego przyjmowania krytyki, rozwija zdolność dzielenia się myślami i pomysłami oraz umiejętność współpracy w grupie. Metody pracy: miniwykład z dyskusją grupową, praca indywidualna na tle grupy, burza mózgów, praca w parach, analiza przypadków. Środki dydaktyczne: piłka, Propozycje krytyki konstruktywnej i destruktywnej (załącznik nr 1), tablica lub flipchart, pisak, Przykłady sytuacji do ćwiczenia „Jak przyjmować krytykę?” (załącznik nr 2), kartka i długopis – dla każdej pary. Przewidywany czas realizacji: 45 min.

• 3. Przyjmuję ocenę. Zdobywam wiedzę o sobie. Scenariusz zajęć dla uczniów klas IV–VI

  Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas IV–VI, uczeń: określa własne zainteresowania i uzdolnienia oraz kompetencje; załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Cel główny: rozwinięcie umiejętności przyjmowania krytyki w sposób konstruktywny i budowanie pozytywnego samopoczucia w kontekście rozwoju osobistego i edukacyjnego. Cele szczegółowe: Uczeń: jest w stanie wyjaśnić, czym różni się krytyka konstruktywna od niekonstruktywnej, wie, jak prawidłowo reagować na negatywną opinię, rozumie wartość konstruktywnej krytyki i potrafi ją zastosować w praktyce w celu poprawy swoich umiejętności i osiągnięć. Metody pracy: miniwykład, dyskusja, burza mózgów, praca indywidualna. Środki dydaktyczne: film pt. „Nauki mędrca”, czyli jak radzić sobie z lękiem przed opinią innych (bajki filozoficzne cz. 1.)7, W morzu krytyki. Czy to pomaga, czy przeszkadza? (załącznik nr 1 – dla każdego ucznia), flipchart lub tablica, mazaki. Przewidywany czas realizacji: 45 min. Proponowane sytuacje dydaktyczne

• 4. Co jest dla mnie ważne? W lustrze wartości. Scenariusz zajęć dla uczniów klas VII–VIII

  Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas IV–VI, uczeń: określa własną hierarchię wartości i potrzeb; załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Cel główny: zapoznanie uczniów z procesem samodzielnego odkrywania i definiowania swoich osobistych wartości i potrzeb. Cele szczegółowe: Uczeń: jest zainspirowany do refleksji nad własnym systemem wartości, odkrywa swoje wartości, umiejętności oraz buduje pozytywną samoocenę i obraz samego siebie, rozumie, że jego wartości i potrzeby mogą się różnić od wartości i potrzeb innych. Metody pracy: miniwykład, pogadanka, dyskusja, praca indywidualna, praca w parach. Środki dydaktyczne: W lustrze własnych wartości (załącznik 1 – opcjonalnie dla każdego ucznia), papier lustrzany w formacie A4 lub A5. Przewidywany czas realizacji: 45 min.

• 5. Konstruktywna krytyka metodą kanapki. Scenariusz zajęć dla uczniów klas VII–VIII

  Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas VII–VIII, uczeń: określa aspiracje i potrzeby w zakresie własnego rozwoju i możliwe sposoby ich realizacji; załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325).Cel główny: poznanie własnych aspiracji oraz nauka konstruktywnego dawania i przyjmowania krytyki za pomocą metody kanapki. Cele szczegółowe: zachęcanie uczniów do dzielenia się swoimi spostrzeżeniami, myślami i pomysłami oraz do wspólnego tworzenia kreatywnych rozwiązań, autoanaliza, poznanie różnych metod samooceny i identyfikacji umiejętności w oparciu o swoje odczucia, a także opinie innych osób. Uczeń: nabywa umiejętność konstruktywnego dawania i przyjmowania krytyki, rozwija zdolność dzielenia się myślami i pomysłami, umiejętność współpracy w grupie, poszerza obszar własnych aspiracji, pracuje nad autoanalizą i rozwija umiejętność samooceny. Metody pracy: praca indywidualna z dyskusją grupową, miniwykład, burza mózgów, metoda sytuacyjna. Środki dydaktyczne: balon i marker – dla każdego ucznia, różnokolorowe kartki, markery, nożyczki, klej – dla każdej grupy, Konstruktywna krytyka metodą kanapki – sytuacje (załącznik nr 1). Przewidywany czas realizacji: 60 min.

• 6. Subiektywny ranking przedmiotów szkolnych. Scenariusz zajęć  dla uczniów klas IV–VI

  Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas IV–VI, uczeń: wskazuje przedmioty szkolne, których lubi się uczyć; załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Cele główne: kształtowanie umiejętności w zakresie planowania ścieżki edukacyjno-zawodowej, rozwijanie umiejętności uczenia się i budowania motywacji do zdobywania nowej wiedzy. Cele szczegółowe:Uczeń: wymienia skojarzenia związane z pojęciem „proces uczenia się”, rozwija zdolności uczenia się i poszerza własne horyzonty badawcze, dokonuje subiektywnego rankingu przedmiotów szkolnych, których lubi się uczyć, odkrywa własne zainteresowania i pasje, rozpoznaje związek pomiędzy zdobywaniem wiedzy i ćwiczeniem umiejętności a zawodami funkcjonującymi na rynku pracy. Metody pracy: miniwykład, dyskusja, burza mózgów, praca indywidualna, praca w parach. Środki dydaktyczne: Mam moc! Moje ulubione przedmioty (załącznik nr 1 – dla każdego ucznia), Subiektywna podpowiedź (załącznik nr 2 – dla każdego ucznia), tablica tradycyjna, interaktywna lub typu flipchart. Przewidywany czas realizacji: 45 min.

• 7. Kalejdoskop zawodów. Scenariusz zajęć dla uczniów klas I–III

  Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas I–III, uczeń: uczeń odgrywa różne role zawodowe w zabawie; załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325).Cel główny: poszerzanie wiedzy o świecie zawodów i rynku pracy. Cele szczegółowe:Uczeń: odgrywa różne role zawodowe w zabawie, podaje nazwy zawodów i profesji oraz opisuje specyfikę pracy w wybranych zawodach, opisuje czynności charakterystyczne dla wybranych profesji, rozwija kreatywność, współpracuje w zespole i rozwija umiejętności interpersonalne. Metody pracy: drama, pantomima, zabawa dydaktyczna, praca zespołowa. Środki dydaktyczne: Zawodowe kalambury (załącznik nr 1), arkusz A3 lub A4 – dla każdej grupy, klej, taśma klejąca, kolorowe mazaki lub kredki, pastele, farby. Przewidywany czas realizacji: 45 min.

• 8. Zadanie: kodowanie. Scenariusz zajęć dla uczniów klas I–III

  Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas I–III, uczeń: podaje nazwy zawodów wykonywanych przez osoby w bliższym i dalszym otoczeniu oraz opisuje podstawową specyfikę pracy w wybranych zawodach; załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Cel główny: zapoznanie uczniów z różnorodnością zawodów na rynku pracy. Cele szczegółowe:Uczeń: poszerza wiedzę o zawodach i rynku pracy w odniesieniu do najbliższego środowiska, rozwija proaktywną postawę wobec pracy i edukacji, opisuje, czym jest praca, i omawia jej znaczenie w życiu człowieka, podaje przykłady zawodów wykonywanych przez ludzi oraz opisuje podstawową specyfikę pracy w wybranych zawodach, wymienia atrybuty pracy w omawianych zawodach. Metody pracy: miniwykład, dyskusja, burza mózgów, praca w grupach. Środki dydaktyczne: Atrybuty zawodowe (załącznik nr 1 – dla każdego ucznia), Kody (załącznik nr 2). Przewidywany czas realizacji: 45 min.

• 9. Prace sezonowe w różnych grupach zawodowych. Scenariusz zajęć dla uczniów klas IV–VI

  Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas IV–VI, uczeń: wymienia różne grupy zawodów i podaje przykłady zawodów charakterystycznych dla poszczególnych grup, opisuje różne ścieżki ich uzyskiwania oraz podstawową specyfikę pracy w zawodach; załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Cel główny: poszerzenie wiedzy o rynku pracy i pracach sezonowych. Cele szczegółowe:Uczeń: wie, jakie są grupy zawodów, i potrafi wymienić ich przykłady, rozumie, że znajomość cech wymaganych w danym zawodzie zwiększa szanse na znalezienie odpowiedniej pracy, potrafi wymienić przykładowe prace sezonowe. Metody pracy: praca w grupie, praca z kartą pracy, praca indywidualna. Środki dydaktyczne: szary papier, markery, Grupy zawodowe (załącznik nr 1 – dla każdego ucznia). Przewidywany czas realizacji: 45 min.

• Konkurs dla doradców zawodowych

  Sprawdź swoją wiedzę i rozwiąż krzyżówkę. Znajdź powstałe w kolumnie hasło i (wraz ze swoim imieniem i nazwiskiem) wyślij je e-mailem na adres [email protected] do końca bieżącego miesiąca. Autorzy trzech poprawnych, najszybciej wysłanych odpowiedzi otrzymają nagrody rzeczowe!

• Plakat: Kiedy krytyka jest konstruktywna, czyli budująca?

  Pobierz plakat, który przedstawia różnice między krytyką destrukcyjną a konstruktywną oraz zwraca uwagę na sposób komunikacji. Pierwsza część ilustruje negatywne sformułowania krytyki ("Ty zawsze...", "Ty nic..."), podczas gdy druga część prezentuje, jak krytyka może być wyrażona konstruktywnie, np. poprzez oferowanie pomocy, porad i motywacji do poprawy. Plakat podkreśla znaczenie dobrej woli, obiektywizmu i unikania agresji w komunikacji, a także wskazuje na znaczenie opierania się na faktach i bezpośredniego przekazywania informacji.